Aşırı sıcak havalar nedeniyle ülkemizde, başta yaşlılar ve kalp hastaları olmak üzere birçok insan yaşamını yitirmektedir. Ancak, sıcak hava nedeniyle görülen ölüm olguları doğru kayıt tutulamadığından ya da tanı konulamadığından gerçek istatistiki veriler yoktur (1). ABD’de yılda yaklaşık 4000 kişinin bu nedenle öldüğü ileri sürülmektedir. 85 yaşının üzerindeki kişilerde aşırı sıcak nedeniyle her bir milyon kişiden 5’i ölmektedir. Bu oran 5-44 yaşları arasında 1’den daha azdır.
Aşırı sıcaklar ve buna bağlı sorunlar genç sporcularda kafa travması ve kalp yetmezliği ardından üçüncü sıklıkta görülen ölüm nedenidir . Sıcak çarpması görülen kişilerde genel durum ileri derecede bozuk ve sinir sistemi ile ilgili bulgular söz konusuysa mortalite oranı %10-75 arasında olmaktadır.
Tablo 1: Sıcak çarpması için risk faktörleri:
- Sıvı kaybına bağlı vücudun kuruması
- Şişmanlık
- Kalın giyecekler
- Fiziksel performans düşüklüğü
- Kalp ve damar hastalıkları
- Cilt hastalıkları (yanık, egzema, sedef, ter bezi bozuklukları)
- İleri ve küçük yaş grubu
- Hareketsizlik
- Alkolizm
- İlaçlar (kokain, amfetamin, opiatlar, antipsikotikler, antikolinerjikler, kalsiyum kanal blokerleri, beta blokerler, diüretikler, sempatomimetikler)
- Uzun süre ısıya maruz kalma (sporcular, nöbetçi askerler, madenciler, itfaiyeciler, afet iyileştirme çalışanları)
NELER OLUR?
Sıcak çarpması tablosu gerçek vücut sıcaklığının 41 C’yi aşması, Santral Sinir Sistemi (SSS) bozukluğu ve anhidrosis görülmesidir. Anhidrosis, terleme kaybıdır ancak her sıcak çarpması olgusunda görülmesi şart değildir. SSS bozukluğu olan her olgu önemlidir ve “sıcak çarpması “ olarak değerlendirilerek hemen tedaviye başlanmalıdır. Birçok organın aynı anda tutulumu sözkonusudur ve ölüm oranı çok yüksektir.
SSS ile ilgili olarak olgularda, tuhaf davranışlar, nöbet, koma görülebilir. Tüm olgularda ortak bulgu beyin ödemi olabilir. 42C üzerindeki vücut sıcaklıklarında SSS bozukluğu görülmektedir.
Olguların bir kısmında erken dönemde terleme görülebilir ancak sonuçta belirgin sıvı kaybına ve ter bezi bozukluğuna bağlı olarak anhidrosis (terleyememe) gelişmektedir.
Sıcak çarpmasından şüphe duyunca hemen tedaviye başlanmalı ve vücut sıcaklığı düşürülmelidir.
İLKYARDIM
- Hastayı sıcak ortamdan uzaklaştırın, yatırarak veya oturtarak dinlendirin.
- Üzerindeki fazla giysileri çıkarın.
- Uzanmasını sağlayın.
- Bilinci yerinde değilse kesinlikle ağzından sıvı vermeyin.
- 30 dakika içinde iyileşme görülmezse, bilinci bulanıklaşırsa ve vücut ısısı düşmezse, hastayı en kısa sürede hastaneye ulaştırın.
